Ηρακλείδες

I

Μυθολογικά πρόσωπα. Ήταν απόγονοι του Ηρακλή.

Σύμφωνα με τη δωρική παράδοση, οι Η. κυρίευσαν και αποίκισαν την Πελοπόννησο. Μετά τον θάνατο όμως του Ηρακλή, διώχθηκαν από τον Ευρυσθέα και κατέφυγαν αρχικά στον βασιλιά της Τραχίνας, Κήυκο, και αργότερα στην Aθήνα, όπου δέχτηκαν τη φιλοξενία και την προστασία του Θησέα. Ξαναγύρισαν στην Πελοπόννησο με επικεφαλής τον γιο του Ηρακλή, Ύλλο, αλλά υποχρεώθηκαν να την εγκαταλείψουν και πάλι, όταν έπεσε φοβερός λοιμός που οφειλόταν –σύμφωνα με σχετικό χρησμό– σε θεϊκή οργή. Κατά τον χρησμό, οι θεοί είχαν εξοργιστεί γιατί οι Η. γύρισαν στην πατρίδα τους πριν λήξει ο χρόνος που είχε ορίσει η Μοίρα. Εγκαταστάθηκαν τότε στην πεδιάδα του Μαραθώνα και παραιτήθηκαν οριστικά από κάθε προσπάθεια να επιστρέψουν στην Πελοπόννησο.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση, o Ύλλος σκοτώθηκε στις πολεμικές επιχειρήσεις που επακολούθησαν (μετά την απόπειρά τους να γυρίσουν στην Πελοπόννησο), σε μάχη με τον βασιλιά της Τεγέας, Έχεμο. Ο γιος του Ύλλου, Αριστόμαχος, συνέχισε τις προσπάθειες των προγόνων του, επίσης χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά, ο γιος του Αριστόμαχου, Τήμενος (μαζί με τους Η. Αριστόδημο και Κρεσφόντη), όταν έφτασε o χρόνοςπου είχε ορίσει η Μοίρα, ναυπήγησε στόλο σε πόλη του Κορινθιακού που αργότερα oνομάστηκε Ναύπακτος και κατόρθωσε να καταλάβει την Πελοπόννησο. Στις μάχες που έγιναν τότε σκοτώθηκε ο Τισσαμενός, ο γιος του Ορέστη, και οι γιοι του Αιγιμιού, καθώς και οι σύμμαχοι των H. Πάμφυλος και Δήμας, γενάρχες των Παμφύλων και των Δυμάνων. Οι περιοχές Άργος, Μεσσηνία και Λακεδαίμονα μοιράστηκαν στους τρεις αρχηγούς της εκστρατείας και στους γιους του Αριστόδημου, Ευρυσθέα και Προκλέα. Η επιστροφή των Η. στην Πελοπόννησο αποτελεί τη μυθολογική ερμηνεία της μετανάστευσης του φύλου των Δωριέων. Πολλοί βασιλείς των Δωριέων, των Σπαρτιατών, των Μακεδόνων, των Λυδών κ.ά. υποστήριξαν ότι κατάγονταν από τους Η.

II

Τραγωδία –από τις συντομότερες του Ευριπίδη– που διδάχθηκε το 430 π.Χ. και περιέχει πολλούς υπαινιγμούς για την εξωτερική και εσωτερική πολιτική. Η υπόθεσή της είναι η ακόλουθη: Ο Ιόλαος, ανιψιός της αδελφής του Ηρακλή, καταφεύγει με την Αλκμήνη και τα παιδιά του Ηρακλή στην Αθήνα, επειδή τους καταδιώκει ο Ευρυσθέας. Εκεί ζητούν προστασία στον βωμό του Δία στον Μαραθώνα, την οποία εξασφαλίζουν χάρη στον βασιλιά της χώρας Δημοφώντα και στον χορό των γερόντων. Ο κήρυκας του Ευρυσθέα, που έρχεται να συνηγορήσει με την κτηνώδη αντίληψη για την εξουσία, αποπέμπεται έπειτα από λογομαχία, στην οποία ο Ιόλαος εκθέτει το ζήτημα των Η. μπροστά στον βασιλιά. Ο τελευταίος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τα αθηναϊκά όπλα για τη δικαίωση των καταδιωκόμενων. Πριν από τη μάχη, οι μάντεις ζητούν να θυσιαστεί μία παρθένα για τη νίκη, κάτι που εξασφαλίζεται με τη θανάτωση της Μακαρίας, της κόρης του Ηρακλή. Ο Ευρυσθέας οδηγείται αιχμάλωτος στην Αλκμήνη, μητέρα του Ηρακλή, η οποία απαιτεί με άγριο μίσος τη θανάτωσή του, παρά την επέμβαση των Αθηναίων για τη σωτηρία του. Το αποτέλεσμα είναι μια εκπληκτική συμφωνία: η Αλκμήνη θα βάλει να σκοτώσουν τον αιχμάλωτο, θα δώσει όμως το πτώμα του για ταφή. Ο Ευρυσθέας, αρκετά μεγαλόψυχος για να μην εκλιπαρήσει να σωθεί, υποτάσσεται και αναγγέλλει για χάρη των Αθηναίων έναν χρησμό του Απόλλωνα, σύμφωνα με τον οποίο ο τάφος του θα αποτελεί προπύργιο για την Αττική.

Το τέλος της τραγωδίας δεν ικανοποιεί αισθητικά· εξασφάλιζε όμως το ενδιαφέρον των θεατών, γιατί το ζήτημα της τύχης των αιχμαλώτων απασχολούσε ζωηρά τους Αθηναίους.